مراقبت های دوران بارداری
یکی از مسائل بسیار مهمی که مادران باید به آن توجه کنند این است که مراقبت های دوران بارداری از چه زمانی آغاز می شود؟ چه مراقبت هایی در این دوران توصیه می شود؟
یکی از لذت بخش ترین دوران زندگی تمام خانم ها که از همیشه از آن به عنوان شیرین ترین دوران ها یاد می کنند دوران بارداری می باشد اما آموزش و کسب مهارت های لازم در دوران بارداری و تطبیق تحولات جسمی و روحی از جمله نیازهای اولیه مادران در این دوران می باشد. همچنین توجه به سلامت زنان قبل و دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ابعاد مختلف مراقبت در دوران بارداری
از جمله مراقبت های لازم بعد از دوران بارداری به شرح زیر می باشد.
رژیم غذایی و اضافه وزن
در دوران بارداری، رژیم غذایی باید حاوی مواد مغذی کافی باشد. اگر مادر، مواد مغذی کافی را برای بدن خود و جنین دریافت نکند، مواد مغذی در درجه اول صرف رشد جنین میشود. با این حال، اضافه کردن حدود ۲۵۰ کالری به رژیم غذایی روزانه معمولاً برای تغذیه مادر و جنین کافی است. بخش اصلی کالری اضافی باید از پروتئین تأمین شود. رژیم غذایی مادر باید متعادل و شامل میوههای تازه، حبوبات و سبزیجات باشد.
غلات و حبوبات که سرشار از فیبر و حاوی قند کم هستند، انتخاب خوبی برای رژیم غذایی دوران بارداری میباشند.
مقدار افزایش وزن مادر در دوران بارداری بستگی به شاخص توده بدنی وی قبل از بارداری (BMI) دارد. شاخص BMI (وزن بدن به کیلوگرم تقسیم بر قد به متر مربع) تعیین میکند که آیا وزن مادر نسبت به قد وی طبیعی است یا نه؛
مادرانی که دارای BMI بالا هستند، نسبت به مادران دیگر باید اضافه وزن کمتری در دوران بارداری داشته باشند. مادران با سایز متوسط باید حدود ۱۱ تا ۱۵ کیلوگرم در دوران بارداری اضافه وزن داشته باشند.
افزایش وزن بیش از حد باعث تجمع چربی در بدن مادر و جنین خواهد شد. از آنجا که کنترل وزن در دوران بارداری دشوارتر است، مادر باید از افزایش وزن بیش از حد در طی ماه اول بارداری جلوگیری کند. با این حال، عدم افزایش وزن میتواند مانع رشد جنین گردد. در سه ماهه اول (هفته اول تا دوزادهم حاملگی)، افزایش وزن کلی برای اکثر زنان باید نیم تا دو کیلوگرم باشد.
داروها و مکملهای غذایی
به طور کلی، بهتر است از مصرف دارو در دوران بارداری اجتناب شود. با این حال، گاهی باید داروهای خاصی مورد استفاده قرار گیرد. مادران باید قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه مانند آسپیرین یا گیاهان دارویی به ویژه در طول ۳ ماه اول بارداری با پزشک خود مشورت کنند.
در دوران بارداری میزان آهن مورد نیاز بدن دو برابر میشود. بسیاری از زنان باردار نیاز به مصرف مکمل آهن دارند. در واقع اکثر زنان، آهن کافی برای رفع نیازهای بارداری را از رژیم غذایی خود دریافت نمیکنند. اگر خانمی قبل از حاملگی و یا در طول دوران بارداری دچار کم خونی شود، ممکن است به دوز بیشتری از آهن نسبت به سایر خانم های باردار نیاز داشته باشد. مصرف مکمل آهن ممکن است باعث ناراحتی خفیف معده و یبوست گردد.
همه خانم های باردار باید روزانه یک مکمل حاوی ۴۰۰ میکروگرم فولات (اسید فولیک) را مصرف کنند. با این حال، برخی از متخصصین مقادیر بالاتری مانند ۶۰۰ یا ۸۰۰ میکروگرم اسید فولیک را توصیه میکنند. این دوز اغلب در اکثر داروهای بدون نسخه از جمله مولتی ویتامین موجود است.
در حالت ایدهآل، مکمل آهن باید قبل از بارداری آغاز شود. کمبود اسید فولیک خطر تولد نوزاد با نقائص مادرزادی مغز یا نخاع (نقص لوله عصبی) مانند اسپینا بیفیدا (شکاف بین مهرهها) را افزایش میدهد.
معمولاً به مادرانی که قبلاً نوزاد با نقص لوله عصبی به دنیا آوردهاند، مصرف مقدار بسیار بیشتری از اسید فولیک (۴۰۰۰ میکروگرم) توصیه میشود. مصرف دوز ۱۰۰۰ میکروگرم یا بالاتر نیاز به تجویز پزشک دارد. برای بسیاری از مادران، حتی کسانی که دارای کمبود اسید فولیک هستند، مقدار اسید فولیک موجود در ویتامینهای دوران بارداری استاندارد کافی است.
ورزش در دوران بارداری
بسیاری از خانم های باردار در مورد کاهش فعالیتهای خود نگران هستند. با این حال، بسیاری از خانم ها میتوانند به فعالیتها و تمرینهای معمول خود در طول بارداری ادامه دهند. ورزشهای استقامتی ملایم مانند شنا و پیادهروی سریع گزینه های مناسبی هستند. فعالیتهای شدید مانند دویدن و اسب سواری اگر با احتیاط انجام شده و از وارد شدن آسیب به ویژه به شکم جلوگیری شود، اشکالی ندارد، اما از ورزشهای پربرخورد باید اجتناب گردد.
مقاربت جنسی
میل جنسی زنان ممکن است در دوران بارداری افزایش یا کاهش یابد. مقاربت جنسی در طول بارداری بیخطر است، مگر اینکه خونریزی واژینال، درد، نشت مایع آمنیوتیک یا انقباضات رحم رخ دهد. در چنین مواردی باید از نزدیکی و مقاربت جنسی اجتناب شود.
مسافرت در دوران بارداری
ایمنترین زمان برای مسافرت در دوران بارداری هفته ۱۴ تا ۲۸ بارداری است. مدت زمان سفر نباید بیشتر از ۶ ساعت در روز باشد. زنان میتوانند برای دریافت راهنماییهای مفید و اطلاعات لازم در خصوص سفر در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنند.
زنان باردار باید در هنگام مسافرت با اتومبیل، هواپیما و غیره همیشه از کمربند ایمنی استفاده کنند. آنها میتوانند برای راحتی بیشتر، کمربند ایمنی را دور باسن و زیر شکم خود قرار داده و بند شانهای آن را از سینه خود عبور دهند.
کمربند ایمنی باید نسبتاً محکم بسته شود، بدون آنکه موجب احساس فشار و ناراحتی مادر گردد. در طول سفر (از هر طریق) زنان باردار باید متناوباً پاها و مچ پاهای خود را کشیده و دوباره صاف کنند. سفر با هواپیما قبل از هفته ۳۶ بارداری بیخطر است. دلیل اصلی این محدودیت در هفته ۳۶ بارداری، احتمال خطر زایمان در یک محیط نامناسب است.
انجام آزمایشات غربالگری
یکی از مهم ترین مراقبت ها در طول دوران بارداری انجام آزمایشات غرباگری در سه ماه اول بارداری می باشد تا از این طریق هر نوع اختلالات کروموزمی در جنین را بتوان تشخیص داد.
انجام این قبیل از بررسی ها توسط سونوگرافی انجام می شود که در فاصله زمانی ۱۱ تا ۱۳ هفتگی برای بررسی میزان ضخامت گردن جنین استفاده می شود.
نتیجه بدست آمده از این آزمایش را به آن غرباگری سه ماهه اول بارداری می گویند.
چرا مراقبت های بارداری مهم هستند؟
در این دوره پزشک متخصص زنان و زایمان رشد جنین از ابتدا بارداری تا زمان زایمان پیگیری می کند، این کار با درخواست و بعد بررسی و ارزیابی نتایج انواع آزمایشات و انواع سونوگرافی ها صورت می گیرد تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود و یا حتی در صورت بروز هر نوع بیماری با تشخیص زود هنگام می توان به درمان و رفع آن پرداخت.
چه زمانی باید مراقبت های دوران بارداری شروع شود؟
تمامی خانم های که سلامت خود و جنین شان برای شان اهمیت دارد از همان لحظه اولی که متوجه بارداری شان می شوند اقدام به مراجعه به بهترین متخصص زنان و زایمان می کنند تا ویزیت های اولیه انجام شود و طبق دستور العمل ها علائم مربوط به دوران را تا حد امکان کنترل یا کاهش داد.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه اول
زنان به محض اطلاع از بارداری خود باید به یک پزشک زنان و زایمان مراجعه کنند و مراقبت های دوران بارداری در این سه ماهه را دریافت کنند. همچنین در این زمان برای چک کردن زنده و سالم بودن جنین باید سونوگرافی انجام گیرد. از دیگر مراقبت های دوران بارداری توجه به رژیم غذایی است.
با شروع بارداری و بزرگ شدن جنین نیاز به مواد مغذی در بدن نیز افزایش می یابد. به خاطر داشته باشید که کودک شما تمام مواد مغذی را از شما می گیرد. اطمینان حاصل کنید که غذاهای دارای انرژی (کربوهیدرات)، مواد غذایی سازنده بدن (پروتئین) و مواد غذایی مکمل (مواد معدنی و ویتامین ها) به نسبت مناسب دریافت می کنید.
از مراقبت های دوران بارداری خودداری از مصرف بعضی از غذاهاست زیرا ممکن است حاوی باکتری هایی باشند که برای کودک در حال رشد مضر هستند. از مصرف تخم مرغ خام یا نیمه پخته، گوشت نیمه پخته خام، شیر غیر پاستوریزه، سبزیجات خام خودداری کنید. نوشیدن زیاد الکل باعث نقص جسمی، ناتوانی ها و مشکلات عاطفی در کودکان می شود. همچنین خطر سقط جنین را افزایش می دهد و بنابراین در مراقبت های دوران بارداری باید الکل را ترک کنید. نوشیدن بیش از حد الکل نیز رشد ذهنی و جسمی کودک را مختل می کند. اگر سیگار می کشید، باید بلافاصله آن را ترک کنید، هرچه زودتر بهتر است. دودی که استنشاق می کنید می تواند بر رشد و نمو نوزاد متولد شده تاثیر بگذارد و در نتیجه وزن نوزاد هنگام تولد کم باشد.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه دوم
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه دوم کمی آسانتر از سه ماهه اول است زیرا بیشتر خانم ها سه ماهه دوم بارداری را راحت تر از سه ماهه اول سپری می کنند. اما باز هم در این مدت مراقبت های دوران بارداری نیاز است که باید به آنها توجه کرد. در سه ماهه دوم با رشد کودک شکم بزرگتر شده و حرکات آن نیز شروع می شود. همچنان که کودک در شکم رشد می کند برخی علائم نیز در مادر ظاهر می گردد که آشنایی با آنها شامل مراقبت های دوران بارداری می گردد مانند:
- درد بدن در ناحیه کمر
- شکم، کشاله ران
- کش آمدن و بزرگ شدن شدن شکم، پستان، ران و باسن
- تیرگی روی منافذ پوست و اطراف نوک سینه ها
- ظاهر شدن لکه هایی در روی پوست صورت مخصوصا در و نواحی پیشانی و گونه
- دستان بی حس یا سوزن سوزن شدن
- خارش در ناحیه شکم، کف دست و در عین حال کف پا
- تورم روی مچ پا، انگشتان و صورت
همه ی این موارد از جمله تغییرات دوران بارداری در سه ماهه دوم است که طبیعی است. رعایت کردن تمام مراقبت های دوران بارداری که در سه ماهه اول گفته شد نیز در سه ماهه دوم ضرورت دارد. به علت بزرگ شدن شکم ممکن است خوابیدن کمی مشکل باشد.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه سوم
در طول ویزیت های بارداری در سه ماهه سوم، پزشک یا متخصص زنان و زایمان بسته به وضعیت پزشکی فعلی و سلامت جنین ممکن است موارد زیر را بررسی کند:
- هرگونه علائم یا ناراحتی فعلی
- وزن مادر
- فشار خون مادر
- درخواست انجام آزمایش ادرار. این آزمایش به منظور تشخیص آلبومین است، پروتئینی که ممکن است نشان دهنده پره اکلامپسی یا توکسمی و گلوکز باشد که ممکن است به دلیل افزایش قند خون باشد.
- موقعیت، رشد و نمو جنین
- ارتفاع فوندوس (بالای رحم)
- ضربان قلب جنین
با شروع سه ماهه سوم بارداری، متخصص زنان و زایمان برنامه ویزیت های قبل از تولد را از ماهانه به هر دو هفته تغییر می دهد. ویزیت های قبل از تولد نوزاد ممکن است هر هفته یکبار در ماه گذشته برنامه ریزی شود. این برنامه به شرایط پزشکی، رشد و نمو جنین و تشخیص پزشک بستگی دارد.
در اواخر هفته های بارداری که (تقریباً از هفته ۳۸ شروع می شود)، ممکن است معاینه لگن برای تعیین اتساع و برآمدگی دهانه رحم انجام شود. دکتر زنان همچنین در مورد هرگونه انقباضات رحمی سوال می پرسد و در مورد روش های زایمان سزارین یا زایمان طبیعی با مادر صحبت می کند.
و در آخر …
مادران باردار می توانند تمام نگرانی ها و مشکلات خود را با پزشک خود درمیان بگذارند. همراه کردن همسر در این مسیر اعتماد به نفس مادر را بالا برده و موجب می شود به وظایف خود به طور یکسان عمل کند. زوجی که تصمیم به بارداری می گیرند بهتر است یک ماه قبل به پزشک مراجعه داشته باشند و شروع مصرف قرص اسیدفولیک و انجام آزمایشات لازم برای مادر انجام شود. از این رو مادرانی که مراقبت های دوران بارداری را به طور منظم انجام دادند سرانجام حاملگی بسیار بهتر و راحت تری دارند.